Açık Bilinç'te Güven Güzeldere, yerel seçimler sonrası gündeme gelen ve sokak hayvanlarına ötanazi(!) yolunu açan yasa teklifinin TBMM Başkanlığı’na sunulmasının ardından ötanazi ve yasa arasındaki bağlantıya değiniyor.
Ötanazi, Yunanca 'eu' (iyi, kolay) ve 'thanatos' (ölüm) sözcüklerinden türetilmiş bir tamlama 'Thanatos' ise aynı zamanda antik Yunan mitolojisinde 'ölüm tanrısı'nın da adı.
'Ötanazi" (İng.'euthanasia') eziyetsiz, kolay ölüm anlamına geliyor ve genellikle insanlar için 'yardımlı intihar' (hastanın kendi iradesi ve isteğiyle ama doktor yardımıyla intiharı) bağlamında kullanılıyor. Sokak hayvanlarının topluca öldürülmesine 'ötanazi' denmesi ise bize özgü.
Yaklaşık son 20 yıldır felsefenin en canlı alanlarından olan Biyoetik - yani etik sorunların ötanazi, kürtaj gibi biyolojiye temas eden alanlara uygulanması - külliyatında, 'ötanazi' çok tartışılan bir konu - yasal olmalı mı, hangi şartlarda izin verilmeli vs.
Ötanazi, Hristiyanlığın ilk zamanlarında ve İslam'da çok dirençle karşılaşmış bir pratik. Tanrı'nın verdiği canı ancak Tanrı'nın alabileceği düşüncesi, ötanaziyi büyük bir günah olarak nitelendiriyor. Bu pratiğin yasak olduğu ülkelerde bu varsayımın rol oynadığı düşünülebilir.
Ötanaziye son yıllarda Hollanda, Belçika, İsviçre gibi ülkelerin hükümetleri yasal izin verdi. Bu ülkelerin her birinde, ötanazi pratiğini özel koşullara bağlayan kurallar var. ABD ve Türkiye'de ise tamamen yasak.
Felsefe külliyatında ötanazi konusunda gerçekten zor sorularla karşılaşmak mümkün. Örneğin, çok genç ve fiziksel bir engeli olmayan birinin, belki geçici olabilecek ama halihazırda ağır geçen depresyonu nedeniyle yaptığı ötanazi talebi karşılık bulmalı mı?
Ötanazi üzerine bu tür felsefe tartışmalarını izlemek isteyenler için, yararlandığım bir kaç kaynağın referansını buraya bırakayım;
- Jennifer Fecio McDougall ve Martha Gorman - Euthanasia: A Reference Handbook
- Ian Dowbiggin - A Merciful End: The Euthanasia Movement in Modern America
- Craig Paterson - Assisted Suicide and Euthanasia
Peki, ötanazi sözcüğünün sokak hayvanları hakkındaki yeni yasal düzenlemede kullanılmasının sebebi ne? Teknik olarak 'kolay ölüm' anlamına gelen ötanazi sözcüğü, hayvan ölümleri hakkında kullanılabilir ama bu sözcüğün yarattığı tartışmaların hiç birinde hayvan haklarının konu edilmediğini, tartışmalarda hep insanlarda 'yardımlı intihar' meselesinin ele alındığını görüyoruz.
2004'te kabul edilen ve aslında pek çok sorunlu tarafı olan 'Hayvanları Koruma Kanunu'nda yapılması istenen değişiklikler, ısrarla sokaklardan toplanacak köpeklerin 'öldürüleceğini' değil, 'uyutulacağını' veya onlara 'ötanazi uygulanacağını' söylüyor.
Yine Yunanca'dan alınma ve 'euthanasia'daki 'eu' ön ekiyle başlayan bir başka İngilizce sözcük var; 'euphemism'. Doğrudan çevirisi 'iyi konuşma' olsa da aslında istenmeyen çağrışımları olan bir sözcük yerine daha yumuşak bir söz seçerek kastedilen anlamı örtmek demek.
'Sokak köpekleri toplanıp öldürülecek' demek yerine ısrarla uyutulacak veya ötanazi uygulanacak denmesi bence bir 'euphemism' yani 'örtmece' örneği. Sokak köpeklerinin 'uyutulacağı'ndan söz edilerek korkarım aslında biz yani kamuoyu uyutulmaya çalışılıyoruz.
Bu ısrarlı ve kasti 'söz manevrası' bile sokak hayvanlarıyla ilgili önerilen bu yeni düzenlemenin ardındaki niyet hakkında kuşku duymamıza neden olmamalı mı?
